งาดำสกัดเย็นและสารเซซามิน – ขุมทรัพย์สุขภาพจากธรรมชาติ

ความเป็นมาของงาดำและสารสำคัญ
งาดำ (Sesamum indicum L.) เป็นพืชน้ำมันที่ปลูกและใช้ประโยชน์มาอย่างยาวนานกว่า 3,000 ปี เชื่อกันว่ามีถิ่นกำเนิดในเอธิโอเปีย ก่อนจะแพร่กระจายสู่เอเชียตะวันตก อินเดีย จีน และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เมล็ดงาดำเล็ก ๆ ที่ดูธรรมดาในสายตาคนทั่วไป กลับเป็น “คลังอาหาร” ที่อุดมไปด้วยโปรตีน กรดไขมันไม่อิ่มตัว วิตามิน แร่ธาตุ และที่สำคัญคือกลุ่มสารลิกแนน (Lignans) โดยเฉพาะ เซซามิน (Sesamin) ที่ถือเป็นดาวเด่นของงาดำ

สารกลุ่มลิกแนนในงามีอยู่หลายชนิด เช่น เซซามิน (sesamin), เซซามอล (sesamol), เซซามินอล (sesaminol) และเซซามอลิน (sesamolin) แต่ในบรรดาสารเหล่านี้ เซซามินเป็นที่ได้รับความสนใจมากที่สุด เนื่องจากมีฤทธิ์ทางชีวภาพสูงและหลากหลาย ทั้งด้านการต้านอนุมูลอิสระ การต้านการอักเสบ การบำรุงตับ หัวใจ สมอง ไปจนถึงการมีบทบาทในการปรับสมดุลฮอร์โมน

ตำรับยาจีนและอายุรเวทของอินเดียกล่าวถึงงาดำว่าเป็น “อาหารยา” ใช้บำรุงร่างกาย บำรุงโลหิต และชะลอวัย คนโบราณนิยมบดหรือนำมาคั่วกินกับข้าวต้ม กินเป็นน้ำมันงา หรือผสมในตำรับยาสมุนไพรต่าง ๆ เพื่อบำรุงข้อและเสริมกำลังวังชา ในคัมภีร์จีนโบราณ “เซี่ยงหานหลุน” ก็มีการบันทึกถึงการใช้งาดำในการเสริมไตและบำรุงเส้นเอ็น

แม้คนสมัยก่อนจะไม่รู้จักคำว่า “เซซามิน” แต่ประสบการณ์ตรงที่สั่งสมทำให้พวกเขาตระหนักว่าเมล็ดงาดำมีฤทธิ์ช่วยยืดอายุและทำให้ร่างกายแข็งแรงจริง สิ่งนี้สะท้อนว่าภูมิปัญญาดั้งเดิมกับวิทยาศาสตร์สมัยใหม่มาบรรจบกันในที่สุด

วิทยาศาสตร์สมัยใหม่กับการค้นพบ “เซซามิน”
นักวิทยาศาสตร์เริ่มสนใจงาดำมากขึ้นในช่วงศตวรรษที่ 20 เพราะพบว่าน้ำมันงามีคุณสมบัติทนต่อการเหม็นหืนได้ดีผิดปกติ ซึ่งสาเหตุคือมีสารต้านอนุมูลอิสระจากกลุ่มลิกแนน โดยเฉพาะเซซามิน

งานวิจัยพบว่า เซซามินเป็นสารประกอบฟีนอลิก (phenolic compound) ที่มีโครงสร้างซับซ้อน จัดอยู่ในกลุ่ม phytoestrogens (ไฟโตเอสโตรเจน) หรือสารพฤกษเคมีที่มีคุณสมบัติคล้ายฮอร์โมนเอสโตรเจนในมนุษย์ นอกจากนั้นยังมีคุณสมบัติทางเภสัชวิทยาที่น่าสนใจอย่างยิ่ง เช่น การกระตุ้นเอนไซม์ตับที่เกี่ยวข้องกับการล้างพิษ การยับยั้งการอักเสบผ่านเส้นทาง NF-kB และการควบคุมสมดุลไขมันในร่างกาย

เพื่อให้ได้สารเซซามินในสภาพที่คงคุณค่ามากที่สุด นักวิทยาศาสตร์จึงเลือกใช้ วิธีการสกัดเย็น (Cold Pressed Extraction) ซึ่งการสกัดเย็นหมายถึงกระบวนการใช้แรงกล (เช่น การกด บีบ อัด) โดยไม่ใช้ความร้อนสูงหรือสารเคมี ทำให้น้ำมันงาที่ได้ยังคงรักษาสารสำคัญตามธรรมชาติไว้ได้มากกว่าวิธีการสกัดด้วยความร้อน ซึ่งอาจทำให้สารเซซามินและสารต้านอนุมูลอิสระอื่น ๆ สลายตัวไป

กระบวนการทั่วไปเริ่มจากการคัดเลือกเมล็ดงาดำคุณภาพสูง → ทำความสะอาด → อบแห้งในอุณหภูมิควบคุมต่ำ → ผ่านเครื่องสกัดเย็น → กรองเพื่อแยกน้ำมันออกมา น้ำมันที่ได้จึงใสสะอาด มีกลิ่นรสธรรมชาติ และยังคงไว้ซึ่งสารลิกแนนรวมทั้งเซซามินในปริมาณสูง

ข้อดีของน้ำมันงาดำสกัดเย็นคือปลอดจากสารเคมีตกค้าง ไม่ผ่านการกลั่น ไม่เติมสารกันหืน จึงปลอดภัยต่อการนำไปทำเป็นอาหารเสริม

กลไกการออกฤทธิ์ทางชีวภาพของเซซามิน
เซซามินมีฤทธิ์ทางชีวภาพหลายมิติที่สัมพันธ์กับสุขภาพเรา ได้แก่

• ต้านอนุมูลอิสระ (Antioxidant activity) ช่วยกำจัดอนุมูลอิสระที่ทำลายเซลล์ ลดความเสี่ยงของโรคเรื้อรัง เช่น มะเร็ง เบาหวาน หัวใจ
• ต้านการอักเสบ (Anti-inflammatory) ยับยั้งสัญญาณการอักเสบในระดับโมเลกุล เช่น NF-κB และ MAPK
• บำรุงตับ (Hepatoprotective) กระตุ้นเอนไซม์ตับที่ทำหน้าที่ล้างพิษ เช่น CYP450 และเพิ่มประสิทธิภาพการกำจัดสารพิษ
• ลดไขมันในเลือด ช่วยลดระดับคอเลสเตอรอล LDL และเพิ่ม HDL ซึ่งดีต่อหัวใจ
• ปรับสมดุลความดันโลหิต มีฤทธิ์ช่วยขยายหลอดเลือด ลดความดันโลหิตในผู้ที่มีภาวะความดันสูง
• บำรุงสมอง ลดความเครียดออกซิเดชันในสมอง และอาจช่วยป้องกันโรคอัลไซเมอร์
• ปรับสมดุลฮอร์โมนเพศหญิง เนื่องจากเป็น phytoestrogen จึงช่วยลดอาการวัยทอง

ประโยชน์ต่อสุขภาพในด้านต่างๆ

• หัวใจและหลอดเลือด
  งานวิจัยหลายฉบับพบว่าเซซามินสามารถลดระดับไขมันในเลือด ลดภาวะหลอดเลือดแข็ง และเสริมฤทธิ์การทำงานของวิตามินอี ทำให้ระบบไหลเวียนเลือดทำงานดีขึ้น
• ตับ
  การทดลองในสัตว์แสดงว่าเซซามินช่วยลดการสะสมไขมันในตับและป้องกันภาวะตับอักเสบจากแอลกอฮอล์
• สมองและระบบประสาท
  เซซามินช่วยเพิ่มความจำ ลดการเสื่อมของเซลล์ประสาท ป้องกันโรคทางระบบประสาทเสื่อม เช่น พาร์กินสันและอัลไซเมอร์
• การต้านมะเร็ง
  มีรายงานว่าเซซามินสามารถชะลอการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งบางชนิด โดยการยับยั้งการสร้างหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงเนื้องอกและกระตุ้นการตายของเซลล์มะเร็ง

แม้งานวิจัยในมนุษย์ยังมีจำนวนจำกัดเมื่อเทียบกับระดับเซลล์และสัตว์ทดลอง แต่ผลที่ได้เริ่มยืนยันประสิทธิภาพของเซซามินในเชิงคลินิก

• ความดันโลหิต
  การศึกษาที่ประเทศญี่ปุ่นและอินเดียพบว่า ผู้ป่วยความดันสูงที่รับประทานน้ำมันงาดำสกัดเย็นซึ่งอุดมด้วยเซซามิน ควบคู่กับการใช้ยา สามารถลดระดับความดันได้ดีกว่ากลุ่มควบคุม และยังช่วยลดความเครียดออกซิเดชันในเลือด
• ไขมันในเลือด
  มีการศึกษากับอาสาสมัครที่มีภาวะไขมันสูง พบว่าการรับประทานเซซามินต่อเนื่องช่วยลด LDL และ triglycerides ได้จริง
• ต้านอนุมูลอิสระ
  ในอาสาสมัครที่ได้รับเซซามินร่วมกับวิตามินอี พบว่าประสิทธิภาพของวิตามินอีเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ ร่างกายสามารถป้องกันการเกิดอนุมูลอิสระในระดับเซลล์ได้ดีขึ้น
• การป้องกันภาวะไขมันพอกตับ
  งานวิจัยเบื้องต้นในผู้ป่วยที่มีภาวะไขมันพอกตับที่ไม่ได้เกิดจากแอลกอฮอล์ (NAFLD) พบว่า การเสริมเซซามินช่วยลดค่าการอักเสบของตับและปรับค่าการทำงานของตับให้ดีขึ้น